(*...τυλίγεις τα πέντε δάχτυλα σου στης λύρας τον λαιμό και με τις δοξαριές ανάβεις στην καρδία φωτιές)

Η δυναμική της ποντιακής παράδοσης

Η δυναμική της ποντιακής παράδοσης, αφετηρία για μια στρατηγική για την ποντιακή νεολαία

Παυλίδης Αντώνης
Δρ Κοινωνιολογίας, Σχ. Σύμβουλος


Aγαπητοί φίλοι νεολαίοι του ποντιακού κινήματος

Θεωρώ τιμή την πρόσκλησή σας να παρευρεθώ ως ομιλητής σ’ αυτό το πανελλήνιο συναπάντημά σας. Μιλώντας κανείς σε νέους δεν δικαιούται να ωραιοποιεί την πραγματικότητα, αλλά οφείλει να παρουσιάζει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι. Για το λόγο αυτό κι εγώ με την ομιλία μου δεν σκοπεύω να γίνω ευχάριστος χαϊδεύοντας τ’ αυτιά σας, αλλά να μιλήσω για την αλήθεια και την ουσία των πραγμάτων.

Πρώτο στοιχείο που θέλω να θέσω σε συζήτηση είναι η πεποίθησή μου ότι όσοι ασχολούνται με τα ποντιακά σωματεία σήμερα στην πλειοψηφία τους ενδιαφέρονται μάλλον για τις δημόσιες σχέσεις, παρά για τα ουσιαστικά ζητήματα του ποντιακού ελληνισμού. Αυτό καθιστά αναποτελεσματικό τον αγώνα μας και εσείς για μένα είστε μια ελπίδα ανατροπής αυτής της πραγματικότητας, κι αυτό συνιστά ένα επί πλέον κίνητρο της παρουσίας μου ανάμεσά σας.

1. Η παράδοση δεν είναι κάτι στατικό, αλλά έχει δυναμικά στοιχεία, γιατί ενσωματώνει μέσα της συνεχώς νέα στοιχεία διά μέσου των αιώνων, που την εμπλουτίζουν. Έτσι λειτουργεί ως καθρέπτης της ιστορίας. Παράδειγμα το πανάρχαιο έθιμο των Μωμόγερων, που δείχνει το ποντιακό στοιχείο του ελληνισμού, όπου βλέπουμε για παράδειγμα στοιχεία που έρχονται όχι μόνο από τη μακρινή ελληνική αρχαιότητα, αλλά και από τη βυζαντινή περίοδο και προ πάντων από την τουρκοκρατία, όπου –εκτός των άλλων- χλευάζεται η καταπίεση των Οθωμανών αξιωματούχων κι έτσι καταρρέει ο μύθος του φιλελεύθερου οθωμανικού καθεστώτος που επιδιώκουν να μας επιβάλλουν αυτό τον καιρό μέσω των σχολικών τους εγχειριδίων διάφοροι «ειδικοί» της μεταμοντέρνας ιστορικής σχολής της λήθης. Παρακολουθώντας και σήμερα την αναπαραγωγή του δρώμενου, μπορούμε να διαπιστώσουμε τη δυναμική του: στο πλαίσιό του ενσωματώνονται και στοιχεία της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας, κάποια από τα οποία είναι βέβαιο ότι θα ενσωματωθούν μόνιμα σ’ αυτό και θα περάσουν και στο μέλλον.

2. Μέσα στην ποντιακή παράδοση διατηρήθηκαν όψεις της καθημερινής ζωής στον ιστορικό Πόντο. Οι οριακές γεωγραφικές και κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες επιβίωσε δια μέσου των αιώνων ο ποντιακός ελληνισμός, εμπλούτισαν την παράδοσή του προσδίδοντάς της δυναμικά στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο για παράδειγμα ότι ο ποντιακός ελληνισμός είναι το μόνο τμήμα του ελληνισμού που αναπαράγει και σήμερα τα ακριτικά τραγούδια που έρχονται από τα βάθη του χρόνου. Άλλο παράδειγμα: Οι πανηγύρεις, όπου κυρίως αναπαρήγαγαν την παράδοσή τους, ήταν περισσότερες της μιας, για να υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες διασκέδασης, για την ανανέωση των δυνάμεων, για να συνεχιστεί ο αγώνας της επιβίωσης.

Φυσική συνέπεια αυτών των δεδομένων είναι η προσήλωση των Ποντίων περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση στην παράδοση και την αναπαραγωγή της. Έχει γίνει συστατικό τους στοιχείο, διατηρείται έντονα στις συλλογικές τους αναπαραστάσεις και καθορίζει τη συνέχεια της πορείας τους.

3. Η δυναμική αυτή που προσδίδει η παράδοση στον ποντιακό ελληνισμό, τον κατέστησε πρωτοπόρο ανάμεσα στα υπόλοιπα τμήματα του ελληνισμού. Μέσα απ’ αυτή τη δυναμική ξεπετάχθηκαν προτάσεις ουσίας, όπως το αίτημα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού. Γνωρίζω ότι κάποιοι –αυτοί των δημοσίων σχέσεων που προανέφερα- δεν αισθάνονται άνετα, προσπαθώντας να υποβαθμίσουν το ζήτημα, ταυτιζόμενοι με τμήματα του πολιτικού μας συστήματος, ενώ θα έπρεπε ν’ απαιτήσουν από το πολιτικό μας σύστημα να υιοθετήσει αυτό το κορυφαίο και δίκαιο αίτημα του ποντιακού ελληνισμού. Μόνο σ’ αυτή τη δεύτερη περίπτωση – όπου έχουμε υιοθέτηση προτάσεων καθολικής αποδοχής κι όχι επιβολή της λήθης από τα πάνω - θα έχουμε αυθεντική λειτουργία του συστήματος.

4. Σε πολλές περιπτώσεις που παίρνουμε θέση για ζητήματα που έχουν σχέση με την Τουρκία - και οπωσδήποτε στο ζήτημα της γενοκτονίας - η ελληνική ελίτ φαίνεται να προβληματίζεται επειδή ενοχλείται κι όχι για ποιό λόγο ενοχλείται η Τουρκία. Αυτό είναι κομβικό στοιχείο στην ερμηνεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο αγώνας για την αναγνώριση ενός εγκλήματος εναντίον της ανθρωπότητας που συντελέστηκε, είναι ηθικό χρέος όλων μας και πρωτίστως της νεολαίας. Οι επιχειρηματίες μπορούν να κάνουν μπίζνες, οι τεχνικοί των διεθνών μας σχέσεων μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους, δεν θα μας επιβάλλουν όμως να ξεχάσουμε. Εμείς είμαστε υπόλογοι όλοι απέναντι στους προγόνους. Οι Αρμένιοι έχουν επιτύχει 43 αναγνωρίσεις και 2 ποινικοποιήσεις ( ήδη οδεύουν στην 3η) της μη αναγνώρισης της Γενοκτονίας. Οι Ουκρανοί 12 αναγνωρίσεις του Γολοντομόρ, της δικής τους Γενοκτονίας με πείνα από το σταλινικό καθεστώς το 1932, με τελευταίες χώρες το Περού και την Ισπανία.

Η γενοκτονία των δικών μας προγόνων έχει μόνο 2 αναγνωρίσεις (Ελλάδα και Κύπρο). Δηλαδή επί της ουσίας καμία. Δεν είμαστε όλοι εμείς υπόλογοι απέναντι στους προγόνους; Έχουν γραφεί πολλοί τόμοι και παρατέθηκαν αμέτρητα τεκμήρια του εγκλήματος. Εφόσον πραγματοποιήθηκε το έγκλημα της γενοκτονίας εναντίον των προγόνων μας, είμαστε ανήθικοι αν δεν αγωνιζόμαστε για την αναγνώρισή του.

Δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει πλέον η τάδε και η δείνα πρωτοβουλία –δευτερεύουσας σημασίας συνήθως – της Ομοσπονδίας ή των σωματείων μας, αν δεν καταλήγει σε αναγνώριση του εγκλήματος από συγκεκριμένη χώρα ή χώρες. Είναι αναγκαίο αγαπητοί φίλοι και φίλες νεολαίοι να υιοθετηθεί από σας αυτή η αρχή, να αναδειχθεί το ζήτημα της αναγνώρισης της Γενοκτονίας σε κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής σας και να μας εξαναγκάσετε όλους να κινηθούμε σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Στη στρατηγική σας αυτή πρέπει να τεθούν οι εξής στόχοι και προτεραιότητες:

1. Ένας ελάχιστος αριθμός χωρών που θα αναγνωρίσουν τη γενοκτονία, μεταξύ των οποίων –για συγκεκριμένους λόγους – η Αυστρία, η Γαλλία, η Ελβετία, η Ουκρανία, οι βαλτικές χώρες, κ.ά.

2. Αγώνας προς τις τοπικές αρχές για ανέγερση μνημείων σε κεντρικά σημεία των πόλεων στο εσωτερικό και εξωτερικό, όπου υπάρχουν Πόντιοι και φίλοι των Ποντίων, που να συνδυάζεται με εκδηλώσεις όπου θα ενημερώνεται η κοινή γνώμη των χωρών αυτών.

3. Όσοι επιστήμονες ποντιακής καταγωγής, και όχι μόνο, προσκαλούνται σε εκδηλώσεις για τη γενοκτονία στο εξωτερικό, να αναλαμβάνουν την υποχρέωση να λαμβάνουν μέρος σε συνεντεύξεις τύπου προς τα μέσα της χώρας, ενημερώνοντας ευρύτερα στρώματα για το γεγονός.

4. Να μην έχουμε την αυταπάτη ότι θα στηριχτούμε στον αγώνα αυτό από το κράτος, αλλά παράλληλα να στείλουμε μήνυμα στο κράτος ότι δεν θα ανεχθούμε υπονόμευση του αγώνα μας. Να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις.

5. Η τεχνογνωσία που μας παρέχει το αρμενικό παράδειγμα είναι σημαντική, όπως σημαντικό είναι –για να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητές μας - να προχωρήσουμε σε στενή συνεργασία με κάθε λαό που υπέστη Γενοκτονία: Αρμένιους, Ασσύριους, Ουκρανούς, λαούς της Αφρικής, Εβραίους, κλπ.

6. Πάνω απ’ όλα να δείξουμε σε κάθε κατεύθυνση ότι αγωνιζόμαστε για την αναγνώριση της Γενοκτονίας, όχι επειδή είμαστε Πόντιοι, αλλά επειδή πάνω απ’ όλα είμαστε και θέλουμε να παραμείνουμε άνθρωποι. Αυτό είναι βασικό στοιχείο του συστήματος ιδεών και αξιών που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας.

Σε προσωπικό επίπεδο καίριας σημασίας είναι η πρόταση του Νίκου Λυγερού για ατομικές προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αυτό οδηγεί με σταθερότητα στην αναγνώριση της γενοκτονίας, με την ατομική διεκδίκηση ημών των επιζώντων της γενοκτονίας, των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν από τους προγόνους μας. Μια τεράστιας –ως προς το συμβολισμό της - σημασίας περίπτωση προσφυγής πιστεύω ότι θα είναι για το Φροντιστήριο Τραπεζούντας, που έχει αποκτήσει μεγάλη δυναμική μετά την πρόσφατη απόφαση του Ε.Δ.Α.Δ. για τη Μεγάλη του Γένους Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Σ΄ αυτό το στόχο οφείλει όχι να στρατευθεί, αλλά να είναι πρωτοπόρα η νεολαία, πιέζοντας στην ίδια κατεύθυνση και την Ομοσπονδία και όλους μας.

5. Ως αυθεντικό τμήμα του ελληνισμού, όπως το περιγράψαμε, επιβάλλεται να αγωνιζόμαστε για ζητήματα που συνδέονται με την εθνική αξιοπρέπεια, με τις παραδόσεις και το μέλλον του ελληνισμού. Σ΄ αυτό το πλαίσιο δεν νοείται κατά την άποψή μου Πόντιος και μάλιστα νέος, που να είναι όχι θετικός, αλλά ούτε και ουδέτερος απέναντι στο βιβλίο ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού, που προσπαθούν να μας επιβάλλουν οι κύκλοι που διακατέχονται από το σύνδρομο της Στοκχόλμης.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του βιβλίου αυτού: Στη βάση της λογικής της «πολιτικής ορθότητας» εμφανίζεται το οθωμανικό -και τουρκικό - σύστημα ως ιδεώδες, γεγονός που καθιστά όσους αντιστάθηκαν σ’ αυτό (πχ Κλέφτες) και όσους «συνωστίστηκαν» στο λιμάνι της Σμύρνης, περίπου ως τρομοκράτες και αχάριστους. Οι εξισλαμισμοί ήταν απλώς η αλλαγή του θρησκεύματος και το παιδομάζωμα η στρατολόγηση των παιδιών των χριστιανών. Η Γενοκτονία μαζί με την υπόλοιπη ιστορία του ποντιακού ελληνισμού έχει ριχθεί στον καιάδα. Πρόκειται για τεράστια οπισθοδρόμηση.

Πρόκειται για προσπάθεια ταύτισης με το κεμαλικό καθεστώς. Τί κάναμε όμως όλοι εμείς; Ελάχιστοι, 3-4 μόνο βγήκαμε δημόσια να αντιπαρατεθούμε και δεχθήκαμε ανελέητο πόλεμο από τα ελεγχόμενα όχι ΜΜΕ, αλλά ΜΜΑ (αποπροσανατολισμού) και όχι μόνο. Η λογική της αδράνειας που μας διακατέχει, τί σχέση έχει με τη δυναμική του ποντιακού ελληνισμού; Μπορεί η ποντιακή νεολαία να μένει αδρανής;

Ένα ψήφισμα για την οριστική απόσυρση αυτού του βιβλίου δεν αρκεί. Οφείλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα ότι ποτέ στο μέλλον δεν θα δεχθούμε τη διαγραφή ή τη διαστρέβλωση της ιστορίας των προγόνων μας. Οφείλει να απαιτήσει η νεολαία όλα αυτά που με τόσο κόπο τα τελευταία 9 χρόνια κατορθώσαμε να εισαγάγουμε στα διδακτικά βιβλία, όχι μόνο να παραμείνουν, αλλά ακόμη να διευρυνθούν.

6. Καμιά περιγραφή, κανένα βιβλίο, καμιά εικόνα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πραγματικότητα. Το ταξίδι που έκανα στον Πόντο πριν από 10 χρόνια, μου έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσω καλύτερα όλα όσα διατηρούσα στη συνείδηση για την ιστορική μας πατρίδα και να ολοκληρώσω με απόλυτη επιτυχία τη διδακτορική μου διατριβή, που αναφέρονταν σ’ αυτή. Πιστεύω ότι κάθε Πόντιος, και οπωσδήποτε κάθε νέος οφείλει να ταξιδέψει στον Πόντο. Αυτό όμως να γίνει οργανωμένα, ίσως από την Π.Ο.Ε., όχι για τουρισμό, αλλά να εξελιχθούν σε ταξίδια μνήμης και συνείδησης. Να δούμε ότι οι μνήμες είναι ζώσες, τα μνημεία ανεξίτηλος μάρτυρας μιας ζωής των προγόνων μας, εκείνων των υπέροχων δημιουργικών ανθρώπων, που το έγκλημά τους ήταν ότι επέμεναν να αισθάνονται να φέρονται ως Έλληνες. Όλοι μαζί να ταξιδεύσουμε στον Πόντο. Θα είναι ένας ισχυρός λόγος, ένα σημαντικό κίνητρο να παραμείνει αναμμένη η φλόγα της μνήμης. Θα κατανοήσουμε τη μεγάλη σημασία της απαίτησής μας να διατηρηθούν τα μνημεία του Πόντου, γιατί ανήκουν σ’ όλη την ανθρωπότητα. Θα κατανοήσουμε απόλυτα ότι ο αγώνας μας είναι αγώνας για την ειρήνη και την ανθρωπιά.